Co to są zajęcia rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne?

Zajęcia rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne jeszcze do niedawna nazywane były socjoterapią lub zajęciami socjoterapeutycznymi. Współcześnie nazewnictwo nieco się zmieniło, jednak zakres pomocy pozostał podobny. Zajęcia rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne, w największym skrócie, jak sama nazwa wskazuje służą kształtowaniu i rozwijaniu kompetencji emocjonalnych i społecznych, a więc umiejętności rozpoznawania i panowania nad swoimi emocjami, ale także odczytywania emocji innych i adekwatnego zachowania się w danej sytuacji społecznej. Więcej na ten temat w dalszej części artykułu.

Kto może prowadzić tego typu zajęcia?

Zajęcia rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne należą do grupy zajęć specjalistycznych, w związku z tym osobami, które mogą je prowadzić są specjaliści zatrudnieni w przedszkolu, szkole lub placówce, np. psycholog, pedagog, w tym pedagog specjalny lub nauczyciel posiadający przygotowanie z zakresu prowadzenia określonego rodzaju terapii, w tym zajęć rozwijających kompetencje emocjonalno-społeczne (np. z arteterapii, socjoterapii, terapii behawioralnej). W szkole najczęściej zajęcia prowadzone są przez psychologa i/lub pedagoga.

Dla kogo?

Według ROZPORZĄDZENIA MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach zajęcia rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne organizuje się dla uczniów przejawiających trudności w funkcjonowaniu społecznym. Warto dodać, że wczesne rozpoznanie zaburzeń zachowania czy emocji i właściwie podjęte działania są konieczne w celu przeciwdziałania niedostosowaniu społecznemu. Na zajęcia kierowani są uczniowie, którzy posiadają zapis w opinii o konieczności objęcia ich taką formą wsparcia, ale także uczniowie z problemami adaptacyjnymi, nieśmiali, mający trudności w nawiązywaniu relacji z rówieśnikami, agresywni, z obniżoną samooceną, z brakiem motywacji do nauki, z nieumiejętnością radzenia sobie z trudnymi sytuacjami, z depresją, po sytuacjach traumatycznych, w trakcie kryzysów rozwojowych, przejawiający zachowania destrukcyjne czy ryzykowne.

Jak dobrać uczestników zajęć?

Dobór uczestników zajęć zależy od prowadzącego, który powinien kierować się przede wszystkim zaleceniami zawartymi w opiniach i orzeczeniach wydawanych przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne, ale także zbliżonymi trudnościami uczniów, podobnym wiekiem, liczbą osób potrzebujących wsparcia oraz wynikami własnych obserwacji podczas bieżącej pracy z uczniami.

Jak wygląda organizacja zajęć?

Zajęcia są prowadzone w grupie liczącej do 10 uczestników, chyba że zwiększenie liczby uczestników jest uzasadnione potrzebami uczniów. Istnieje możliwość pracy w mniejszej grupie, a nawet pracy z jednym uczniem (przez cały okres trwania zajęć lub przez określony czas, po którym uczeń zostanie włączony do grupy). Czas trwania zajęć wynosi 45 minut. Może zostać wydłużony lub skrócony ze względu na możliwości ucznia (trudności w koncentracji uwagi, nadmierne pobudzenie lub wyciszenie w danym dniu), a także inne potrzeby ucznia lub nauczyciela (potrzeba dłuższej rozmowy, zamknięcia zaplanowanego etapu zajęć).

Należy pamiętać, że kompetencje emocjonalno-społeczne kształtowane są w trakcie bieżącej pracy z uczniem, ponieważ to właśnie te kompetencje nabywane są głównie przez obserwację, naśladownictwo i trening. Bardzo ważny staje się przykład osób dorosłych.

Jakie umiejętności są rozwijane na zajęciach? 

• Umiejętność rozpoznawanie, identyfikowania i nazywania emocji, adekwatnie do sytuacji.
• Umiejętność właściwego reagowanie w sytuacji doświadczania danej emocji.
• Umiejętność rozpoznawania wpływu emocji na nasze decyzje i wybory.
• Umiejętność wyrażanie własnych myśli i emocji.
• Umiejętność podejmowania decyzji.
• Umiejętność wyznaczania celów.
• Umiejętność radzenie sobie ze stresem.
• Umiejętność kulturalnej odmowy – kształtowanie postawy asertywnej.
• Umiejętność kulturalnego zachowania się – korzystania ze słów proszę, dziękuję, przepraszam.
• Umiejętność radzenia sobie ze strachem, lękiem, wstydem.
• Umiejętność negocjowania.
• Umiejętność radzenie sobie z odrzuceniem, z presją grupy.
• Umiejętność radzenie sobie z oskarżeniem.
• Umiejętność samodzielnego działania.
• Umiejętność właściwej samooceny, czyli adekwatnego obrazu własnej osoby.
• Umiejętność rozładowywania emocji.
• Umiejętność przestrzeganie zasad i norm obowiązujących w grupie.
• Umiejętność oceny własnego zachowania i rozumienia zachowań/sytuacji społecznych.
• Umiejętność przyjmowanie perspektywy innych, empatii.
• Umiejętność przewidywanie zachowania innych osób.
• Umiejętność efektywne działanie w sytuacjach konfliktowych.
• Umiejętność radzenia sobie z porażką.
• Umiejętność pracy w zespole.
• Umiejętność efektywnego komunikowania się i nawiązywania pozytywnych relacji.
• Umiejętność słuchania innych.
• Umiejętność okazywania szacunku drugiej osobie.
• Umiejętność radzenia sobie ze złością.
• Umiejętność autoprezentacji.

Katalog tych umiejętności nie jest zamknięty 

Przykładowe metody wykorzystywane podczas zajęć rozwijających kompetencje emocjonalno-społeczne:

• Muzykoterapia – m.in. ćwiczenia relaksacyjne, wizualizacja, ruch przy muzyce.
• Choreoterapia, w tym taniec.
• Metoda ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne – ćwiczenia prowadzące do świadomości własnego ciała, ułatwiające nawiązywanie kontaktu i współpracy z partnerem oraz grupą, pomagające zdobyć pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu.
• Arteterapia, w tym techniki plastyczne.
• Biblioterapia, w tym bajkoterapia – bajki i opowiadania terapeutyczne, psychoedukacyjne, relaksacyjne.
• Drama – np. pantomima, wywiady, sytuacje symulowane.
• Metody rozwiązywania konfliktów – mediacje, negocjacje.
• Techniki poznawcze i behawioralne – przede wszystkim dla dzieci i młodzieży autystycznej, z lękami, depresją.
• Gry i zabawy dydaktyczne, dyskusje, burze mózgów.

Żródło: https://pedagogonline.pl